Mesafeli Sözleşmeler ve Cayma Hakkı: Dijital Dönüşüm. Dijitalleşmenin etkisiyle son yıllarda alışveriş alışkanlıklarımız köklü değişimlere uğradı. Bu değişimlerin bir kısmı 2000’li yılların başından beri büyüyen ve pandemi ile birlikte daha da kalıcı bir hale bürünen internet üzerinden fiziki ürün alışverişleri ile ilgili. Bir diğer kısmı ise eğitim süreçlerinin de ciddi oranda çevrimiçi hale gelmesiyle eğitim, yazılım, hizmet satışları ve NFT gibi dijital ürün satışları.
Hal böyle iken mesafeli sözleşmelerin önemi iyice arttı. Bu sözleşmeler tüketici hakları ve hizmet sağlayıcılar arasındaki ilişkileri düzenleyen temel araçlardan biri haline geldi. Ancak bu tür sözleşmeler dijital dünyanın hızına ayak uydurmakta maalesef hala yetersiz kalıyor. Ticaret Bakanlığı’nın da bu tür düzenlemelerde hantal davranması hak kayıplarına yol açabiliyor diyerek şerh düşelim ve mesafeli sözleşmeler ile ilgili mevcut haklarımız neler gelin onlara bakalım.
Mesafeli Sözleşmenin Tanımı ve Hukuki Çerçevesi
Mesafeli sözleşme, tarafların fiziksel olarak bir araya gelmeden, uzaktan iletişim araçları aracılığıyla yaptığı sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler, genellikle internet üzerinden alışveriş yapan tüketiciler ile satıcılar arasında yapılmaktadır. Türk hukukunda, özellikle 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’da mesafeli sözleşmelerin düzenlenmesine dair birçok hüküm bulunmaktadır.
Türk Borçlar Kanunu’nda ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da, bu konuya dair belirli yükümlülükler ve haklar açıkça belirtilmiştir. Satıcıların, sözleşme öncesinde tüketicilere gerekli bilgileri sunma zorunluluğu, ürünün teslimat süresi ve cayma hakkı gibi unsurlar bu düzenlemelerin temel taşlarıdır. Bununla birlikte, dijital ticaretin dinamikleri, geleneksel sözleşme anlayışını aşan, daha esnek ve hızlı karar mekanizmaları gerektiren bir yapıyı ortaya çıkarmaktadır.
Dijital Platformların Rolü ve Hukuki Etkileri
Dijital pazaryerleri mesafeli sözleşmenin en önemli parçalarından biri haline geldi. Çünkü günümüzde alışverişlerin ciddi bir kısmı bu pazaryerlerinden yapılmakta. Pazaryerleri aracılığıyla yapılan alışverişlerde, taraflar arasındaki hukuki ilişki, bir aracı hizmet sağlayıcı üzerinden kurulmaktadır. Bu durumda, platform sağlayıcısının sorumlulukları, hukuki belirsizlikler ve platformdaki sözleşme koşullarının şeffaflığı çok daha önemli hale gelmektedir. Yani müteselsil sorumluluk kavramı da devreye girmektedir. Haliyle yapılan sözleşme sadece satıcıyı değil satışa zemin hazırlayan pazaryerini de ilgilendirmektedir. Bu yüzden sözleşme daha detaylı bir hale gelmektedir.
Hizmet Sağlayıcının Satış Öncesi Bilgilendirme Yükümlülüğü
Hizmet sağlayıcı, tüketiciyi mesafeli sözleşme ile ilgili bazı hususlarda tüketici herhangi bir ödeme yapmadan önce yani sözleşme oluşturulmadan önce yazılı veya kalıcı bir veri saklayıcısı kullanarak bilgilendirmelidir.
Tüketici, mesafeli sözleşmeye dair bazı hususlarda sözleşme kurulmadan (herhangi bir ödeme yapmadan) önce yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirilmek zorundadır. Bu husus Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde “ön bilgilendirme” başlıklı 5 inci maddesinde düzenlenmiştir.
Buna göre tüketici;
- Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,
- Satıcı, sağlayıcı veya aracı hizmet sağlayıcının adı, unvanı, açık adresi, telefon numarası,
- Mal veya hizmetin tüm vergiler dâhil toplam fiyatı,
- Varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar
- Cayma hakkının kullanımı,
- Hak arama yollarının kullanımı,
gibi konularda önceden bilgilendirilmek zorundadır.
Satıcı, ön bilgilendirmeye ilişkin ayrıntıları Yönetmelikte belirtilen tüm hususlarda, tüketiciyi, kullanılan (telefon, internet gibi) uzaktan iletişim aracına uygun olarak anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde yazılı olarak veya kısa mesaj, e-posta, internet, CD, DVD, hafıza kartı gibi araç veya ortamları ifade eden kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirmek zorundadır.
Cayma Hakkı Nedir?
Cayma hakkı, mesafeli sözleşmelerde tüketicilerin en önemli haklarından biridir. Tüketici, sözleşmenin kurulduğu tarihten itibaren herhangi bir gerekçe göstermeye gerek olmaksızın ve cezai şart üstlenmeksizin 14 gün içinde cayma hakkına sahiptir. Bu süre satın alınan mal ise malın tesliminden itibaren; satın alınan bir hizmet ise hizmet sözleşmesinin kurulduğu andan itibaren başlar. Hizmet sözleşmesinin kurulmasından malın tüketiciye teslimine kadar geçen süre içerisinde de tüketici bu hakkını istediği zaman kullanabilir. Bu hak, dijital ortamda yapılan alışverişlerde daha da önem kazanmaktadır, çünkü tüketici fiziksel olarak ürünle etkileşime girmeden satın alma kararı alır.
Sınırları ve Sorumluluklar
Ancak cayma hakkı, her durumda geçerli değildir. Örneğin, tüketicinin açılmış ambalajı olan yazılım ürünleri veya hijyenik ürünler gibi bazı mallarda cayma hakkı uygulanamaz. Dijital dünyada, bu tür istisnaların belirlenmesi ve uygulanması, çoğu zaman karmaşık hale gelmektedir. Ayrıca, tüketicilerin cayma hakkını kullanmaları için gerekli olan bilgilendirme süreçleri de dijital platformlarda her zaman yeterli düzeyde olmayabilir.
Cayma hakkının dışında satıcı, malın tüketiciye teslim edilmesine kadar geçen süreçteki bütün hasar ve kayıplardan sorumludur. Ancak tüketici malın satıcının belirlediği bir taşıyıcı ile değil de farklı bir taşıyıcı ile gönderilmesini talep etmiş ise satıcı sadece taşıyıcıya teslim edene kadar ki süreçten sorumludur. Mal taşıyıcıya teslim edildiği andan itibaren sorumluluk artık tüketiciye geçmektedir.
Satılan Ürün Ne Kadar Süre İçinde Teslim Edilmelidir?
İnternet veya telefon üzerinden yapılan alışverişlerde taahhüt edilen bir süre yoksa en geç 30 gün içerisinde satıcı malı göndermek zorundadır. Eğer bu süre içerisinde mal gönderilmez ise, tüketici sözleşmeyi feshederek 14 gün içerisinde yasal faiziyle birlikte tüm ödemelerini geri alma hakkına sahiptir.
Cayma Hakkımı Hangi Kanallarla Kullanabilirim?
Cayma hakkı gibi konularda hukuken ispat edilebilirlik söz konusu olduğu için sms, e-posta, WhatsApp gibi yazılı iletişim yöntemleri geçerli sayılmaktadır. Telefon ile cayma hakkı kullanımı mevzuatta yer almamaktadır.
Cayma Hakkı Sonrası Para ve Ürün İadesi Süreci Nasıl Yapılır?
Mesafeli alışverişlerde cayma bildiriminin satıcıya ulaşmasıyla birlikte 14 günlük süreç başlar. Satıcı 14 gün içerisinde tüketicinin ödediği bedeli iade etmek zorundadır. Tüketici tarafında ise cayma hakkının satıcıya bildirilmesiyle birlikte malın iadesi için 14 günlük süreç başlar. Her iki taraf da 14 gün içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmelidir.
Kredi kartı ile yapılan alışverişlerde tüketici cayma hakkını kullandığında; satıcı, tüketicinin satın alırken kullandığı ödeme aracına uygun bir şekilde, tüketiciye bir yükümlülük getirmeden veya herhangi bir masraf yansıtmaksızın geri ödemeyi tek seferde yapmak zorundadır.
Mesafeli Sözleşmelerde Cayma Hakkı Hangi Durumlarda Kullanılamaz?
- Fiyatı piyasadaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcının kontrolünde olmayan altın, mücevherat gibi mallar,
- Özel istek ve ihtiyaçlar doğrultusunda hazırlanan mallar,
- Çiçek, yaş pasta gibi çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi çabuk geçebilecek mallar,
- Ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması kaydıyla; iç çamaşırı, küpe gibi iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanlar mallar,
- Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması kaydıyla; CD, DVD gibi dijital içerikli mallar ile toner, kartuş gibi bilgisayar sarf malzemeleri ve kitap
- Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınlar,
- Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, otel rezervasyonu gibi konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve nişan, düğün organizasyonu gibi eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler,
- Uzaktan eğitim gibi elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler,
- Bilgisayara veya telefona indirilen müzik, film, programlar gibi tarafınıza anında teslim edilen gayri maddi mallara ilişkin sözleşmeler,
- Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
Kaynak: Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü Resmi Sayfası
İlginizi çekebilir: Tüketicinin 4 Seçimlik Hakkı – Ayıplı Mal ve Hizmetler
Yorumlar (1)